সমাজ পৰিৱৰ্তনৰ অবিচ্ছেদ্য অংগ ৰূপে শিক্ষাই সামাজিক নিয়ন্ত্ৰণৰ আহিলা হিচাপেও গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি আহিছে । সামাজিক নিয়ন্ত্ৰণৰ আহিলা হিচাপে শিক্ষাৰ আলোচনা কৰিবলৈ যোৱাৰ আগতে আমি সামাজিক নিয়ন্ত্ৰণ কি সেই বিষয়েও জনাটো প্ৰয়োজন । প্ৰকৃততে সামাজিক নিয়ন্ত্ৰণ হ’ল-"সংগতিপূৰ্ণ সামাজিক পদ্ধতি"। ইয়াক অটুট ৰাখিবলৈ মানৱ সমাজে দলীয়া আচৰণ আৰু কাৰ্যকলাপ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ যি পদ্ধতি অৱলম্বন কৰা বুজায় । মানুহৰ বহুমুখী আন্তঃক্ৰিয়াৰ পৰা সৃষ্টি হোৱা সামাজিক সম্বন্ধৰ জৰিয়তে সামাজিক পদ্ধতি গঢ় লৈ উঠে । মানৱ সমাজৰ আন্তঃক্ৰিয়াবোৰ কিছুমান নীতি-নিয়মৰ সহায়ত সম্পন্ন হয়। সমাজ নানা ধৰণৰ সংগঠনেৰে ভৰপূৰ । সেই সংগঠনসমূহে নানা ধৰণৰ সামাজিক ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি আহিছে সংস্থা , দল , গোট , সম্প্ৰদায় সকলোবোৰ সামাজিক আন্তঃক্ৰিয়া আৰু সামাজিক সম্বন্ধৰ মূৰ্ত প্ৰকাশ । মানুহৰ আন্তঃক্ৰিয়া সম্পন্নৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় নীতি-নিয়মবোৰ পালন কৰি থকা অভ্যাস আৰু মনোভাৱৰ বাবেই এই সকলোবোৰ সমাজত বৰ্তি থাকে । উদাহৰণস্বৰূপে আমি শিক্ষানুষ্ঠানৰ কথা উল্লেখ কৰিব পাৰো । এখন শিক্ষানুষ্ঠানৰ শিক্ষক , শিক্ষাৰ্থী , কৰ্মচাৰী , প্ৰশাসক আৰু সংগঠকসকলে নিজৰ নিজৰ দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্য প্ৰয়োজনীয় নীতি-নিয়মৰ মাজেদি যদি পালন নকৰে তেতিয়াহলে শিক্ষানুষ্ঠানখন বৰ্তি নাথাকিব । সেইদৰে পৰিয়ালৰ উদাহৰণসমূহৰ পৰা আমি বুজিবলৈ সক্ষম হ’লো যে সমাজ এখন বৰ্তি থাকিবলৈ হ’লে ইয়াৰ ব্যক্তি তথা সামাজিক সংগঠনবোৰে বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ আন্তঃক্ৰিয়াসম্পন্ন নীতি-নিয়মবোৰ সমাজে বান্ধি দিয়াৰে পৰা পালন কৰাটো উচিত হ’ব । সমাজৰ সকলো ব্যক্তিয়ে তেওঁলোকৰ নিজৰ নিজৰ অভিজ্ঞতাৰ জৰিয়তে দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্যসমূহ পালন কৰি গ’লেহে সমাজত সামাজিক সু-শৃংখলা অটুট থাকিব লগতে সমাজখন কু-সংস্কাৰৰ পৰা মুক্ত হ’ব ।
বৰ্তমান সময়ত সমাজত ইয়াৰ পৰিৱৰ্তন হোৱাটো বাৰুকৈয়ে পৰিলক্ষিত হৈছে । আজি গুৰুগৃহৰ শিক্ষা ব্যৱস্থা আমাৰ সমাজত নাই । শিক্ষকসকলক চৰকাৰৰ দ্বাৰা নিয়োগ কৰা হয় আৰু শিক্ষক হিচাপে উপযুক্ত দৰমহা দিয়া হয় । প্ৰাথমিক বিদ্যালয়ৰ শিক্ষা এটা নিৰ্দিষ্ট সময়ত শেষ কৰি হাইস্কুলীয়া শিক্ষাত ভৰ্ত্তি হ’বলগীয়া হয় । আকৌ এটা সময়ত হাইস্কুলীয়া শিক্ষা শেষ হোৱাত কলেজীয়া আৰু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ শিক্ষাৰ স্তৰত সোমাই পৰে । এতিয়া শিক্ষক আৰু ছাত্ৰৰ মাজত নিবিড়তা নাই । সম্বন্ধ ক্ষণস্থায়ী হৈ আগৰ গুৰু-শিষ্যৰ সম্বন্ধৰ আমূল পৰিৱৰ্তন সাধন হৈছে।
সেইদৰে সমাজ ব্যৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তনো সদায় হৈ থকা দেখা যায় । অতীতত সমাজ নাছিল । মানুহে জ্ঞান লাভ কৰাৰ পিছত সমাজ পাতি বাস কৰিবলৈ ধৰিলে। ৰাজতন্ত্ৰৰ সলনি গণতন্ত্ৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে । য’ত জনসাধাৰণে নিজস্ব প্ৰতিনিধি নিৰ্বাচন কৰি নিজৰ আইন , বিচাৰ আৰু প্ৰশাসনীয় কাৰ্য সম্পন্ন কৰে।
সমাজৰ সংৰক্ষণ আৰু বিকাশৰ বাবে ডাঙৰবোৰে উঠি অহা শিশুসকলক ভৱিষ্যতৰ জীৱনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় সকলো ধৰণৰ দক্ষতা অৰ্জন কৰাৰ শিক্ষা দিছিল । পুৰণিকালৰ সমাজ ব্যৱস্থা অতি সহজ আৰু সৰল আছিল আৰু সেইধৰণে শিক্ষাদান পদ্ধতিও সহজ আছিল । সমাজৰ ৰীতি-নীতি , ভাষা , জীৱন নিৰ্বাহৰ বৃত্তি আদি ডাঙৰৰ পৰা সৰুৱে শিক্ষাৰ মাধ্যমেৰে আহৰণ কৰিছিল । সমাজৰ বিকাশ , সভ্যতাৰ অগ্ৰগতি , মানুহৰ নতুন নতুন প্ৰয়োজনে যুগৰ পৰিৱৰ্তন অনাৰ লগে লগে শিক্ষা পদ্ধতিৰো সলনি কৰিলে । শিক্ষাক ব্যক্তিৰ ওপৰত পৰিৱেশৰ প্ৰভাৱ আৰু ব্যক্তিৰ আচৰণ , চিন্তাধাৰা আৰু দৃষ্টিকোণৰ পৰিৱৰ্তন সাধন কৰিব পৰা এবিধ সঁজুলি বুলি শিক্ষাবিদসকলে ক’ব খোজে । প্ৰসংগত হাৰ্বাৰ্টে কৈছিল যে "শিক্ষাই মানুহৰ নৈতিক চৰিত্ৰ বিকাশ কৰাত সহায় কৰে"। প্ৰাকৃতিক , অৰ্থনৈতিক , সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক ভিন্নতা মানুহৰ মাজত চিৰবিদ্যমান ।
✍️চিন্ময় ডেকা
নমস্কাৰ স্বাগতম জনাইছোঁ আপোনাক । লেখাটো বা সংখ্যাটো পঢ়ি কেনেকুৱা পাইছে তলত কমেন্ট বক্সত লিখি আমাক জনাবলৈ নাপাহৰিব । লগতে লেখাটোৰ তলত দিয়া হোৱাটচএপ, ফেচবুক বুটামত টিপি লেখাটো আপোনাৰ শুভাংকাশী সকলৰ সৈতে শ্বেয়াৰ কৰি দিব । ধন্যবাদ